Pabianice <lol>

Suzie · SUPER ZBOKK

Położenie
Miasto leży w zespole miejskim Łodzi. Obszar miasta wynosi 32,9 km² i charakteryzuje się wydłużeniem w kierunku równoleżnikowym. Pabianice rozciągają się na obszarze równinnym. Najniższy punkt miasta położony jest nad rzeką Dobrzynką, przy północnej granicy Pabianic i wynosi 174 m n.p.m. Natomiast najwyższy punkt w mieście zlokalizowany jest na południe od lasu miejskiego i wynosi 203 m n.p.m. Miasto graniczy z Łodzią oraz gminami Dobroń, Ksawerów, Pabianice i Rzgów. Patronem miasta jest św. Maksymilian Maria Kolbe.

Pabianice powstały zapewne na przełomie X i XI w. jako niewielka śródleśna osada nad rzeczką Dobrzynką dopływem Neru. Z tego też okresu pochodzi nazwa miejscowości, której założycielem był prawdopodobnie człowiek noszący imię Fabian (Pabian), dość popularne w sąsiednich Czechach. Z czasem zapomniano jednak o prawdziwym znaczeniu nazwy i piszący pod koniec XIX w. miejscowy dziejopisarz Maksymilian Baruch na podstawie miejscowych legend wywnioskował, że pierwotna nazwa brzmiała Pobawianice lub Pobijanice od zabawy w tutejszych lasach książąt i polowaniach (bijania) na dziką zwierzynę. Zupełnie inną wersją było wzięcie miana od skądinąd nieznanej księżnej o imieniu Fabianka, która miała być tak szpetnej urody, że musiano ją ukrywać przed ludźmi.

Pabianice wsią kościelną

Kościół św. Mateusza na dawnej pocztówcePoczątkowo wieś była własnością księcia. Dopiero w II poł. XII w. stała się posiadłością kościoła krakowskiego. Źródła wiążą to wydarzenie z księżniczką czeską Judytą – pierwszą żoną Władysława Hermana. Powodem darowizny osady Pabianice wraz z okolicą zwaną Chropy (nazwa ta oznacza tereny podmokłe, bagienne), miała być według tradycji chęć złożenia wotum w celu wybłagania narodzin potomka (modły zostały wysłuchane i para książęca mogła się cieszyć 25 sierpnia 1085 lub 1086 r. z narodzin Bolesława III Krzywoustego. Położone w dużej odległości od Krakowa Pabianice przez następne stulecia przeżywały stagnację. Jak napisał w swojej kronice kanonik krakowski Jan Długosz: "częściej (okolice – przyp.) zwierz dziki za legowisko obierał, aniżeli dotykał pług rolnika".

Powstanie miasta

Zamek w Pabianicach na dawnej pocztówceSytuacja zmieniła się diametralnie na przełomie XIII i XIV w., kiedy siedziba zarządu dóbr kompleksu kapituły w ziemi sieradzkiej została umiejscowiona właśnie w Pabianicach. Wkrótce rozpoczęto też starania o możliwość lokowania tutaj miasta. Kiedy to się dokładnie stało – nie wiadomo, gdyż dokumenty lokacyjne spłonęły jeszcze w XVI w. Wprawdzie zgodę na założenie miasta wydał na ręce biskupa krakowskiego Jana Muskaty jeszcze Władysław Łokietek w 1297 r., jednak cel ten udało się zrealizować prawdopodobnie dopiero w połowie XIV w. Badacze najczęściej przyjmują lata 1342-1354, czyli równolegle z powstaniem tutejszej parafii. Pierwsze wzmianki źródeł o Pabianicach jako mieście pochodzą z końca XIV w. Wiadomo jednak, że Kazimierz Wielki nadał już miastu Pabianice dwa dni targowe – wtorek i piątek, co korzystnie wpłynęło na gospodarkę ówczesnych mieszczan.

Własność kościelna

Zamek w Pabianicach obecniePabianice pozostały własnością kościelną kapituły krakowskiej. Do końca XVI w. kompleks ten obejmował dwa miasteczka (także Rzgów) oraz 51 wsi. W celu pomnożenia dochodów kapituła często decydowała się oddawać w zamian za opłaty swoje posiadłości w dzierżawę. Tenutariuszami (dzierżawcami) byli najczęściej duchowni, wywodzący się zresztą na ogół z kapituły krakowskiej, choć ze względu na ich liczne obowiązki zatrzymujące ich w stolicy, ich rolę przejmowali czasami świeccy starostowie. Własność kościelna utrzymała się na ziemi pabianickiej aż do końca istnienia I Rzeczypospolitej. Po 1793 r. zostały sekularyzowane przez Prusaków, stając się ekonomią rządową.

Miasto w okresie I Rzeczypospolitej

kościół św. Mateusza obecniePabianice nie były dużą miejscowością. W okresie najlepszej prosperity polskich miast, na przełomie XVI i XVII w., miasteczko osiągnęło liczbę tylko 1100 mieszkańców. Był to jednak znacznie lepszy rezultat, niż mogła się pochwalić pobliska Łódź. Miasteczko ówczesne posiadało wyłącznie zabudowę drewnianą, zlokalizowaną wzdłuż starego traktu, biegnącego z Krakowa do Łęczycy (jest to obecna ulica Warszawska, dawniej zwana Piotrkowską). Jak to miało miejsce w większości niedużych ośrodków miejskich, ludność zajmowała się głównie uprawą ziemi. Także tutaj dało się jednak zauważyć wiele instytucji typowych dla miasta, jak drewniany ratusz poświadczony źródłowo w 1533 r. Właśnie w II poł. XVI w. zbudowano najcenniejsze pabianickie zabytki w stylu renesansowym – zamek właścicieli (wzniesiony w latach 1565-1571) oraz kościół parafialny św. Mateusza (1583-1588). W mieście istniały cechy rzemieślników m.in. kołodziejów, kowali, piekarzy, rzeźników, sukienników i szewców.

Upadek miasta w XVII i XVIII w.
Od końca XVI w. miasto zaczęło powoli tracić na znaczeniu, nawet w skali regionalnej. Przyczyniły się to tego klęski żywiołowe (częste pożary i epidemie) oraz wojny jakie się przez Pabianice przewinęły. We znaki dał się wtedy zwłaszcza fakt braku murów miejskich, przez co Pabianice stanowiły łatwy łup dla przeciągających oddziałów wojskowych, często niestety również nieopłacanych polskich. W I poł. XVIII w. Pabianice zamieszkiwało już tylko 300 mieszkańców. Były więc miastem tylko z nazwy.

Apogeum rozwoju przemysłowego Pabianic

Pabianickie prządkiOkres stagnacji, jaką przeżywały Pabianice, minął bezpowrotnie wraz z przyłączeniem miasta do Królestwa Polskiego, stanowiącego część Imperium Rosyjskiego. Nowe władze przeznaczyły okolicę pod rozbudowę przemysłu włókienniczego i sukienniczego, czemu sprzyjała obfitość w okolicach lasów, wód, a przede wszystkim wystarczająca ilość gruntów rządowych. Powstający przemysł ściągnął do Pabianic nowych osadników. Początkowo przybywali tutaj głównie mieszkańcy okolicznych miejscowości, po 1825 r. zaczęli jednak pojawiać się również osadnicy chętni do pracy w włókiennictwie spoza Królestwa Polskiego. Wykwalifikowanych tkaczy i sukienników zachęcano do przyjazdu darmowymi działkami pod rozbudowę swojego nowego miejsca zamieszkania, oraz ulgami podatkowymi, dzięki czemu liczba ludności rosła w dość szybkim tempie. W latach 1823-1824 zdecydowano się w związku z tym przeprowadzić regulację wyglądu urbanistycznego Pabianic, tworząc tzw. Nowe Miasto, z osobnym Rynkiem (obecnie znajduje się tutaj dom towarowy "Trzy Korony"). Nową główną arterią komunikacyjną stała się ulica Szosowa, zwana obecnie Zamkową.

Widok fabryki włókienniczej Krusche-Ender w 1888 r.Wielką okazją dla szybkiej kariery Pabianic stał się kryzys w sukiennictwie, spowodowany wprowadzeniem w 1832 r. granicy celnej pomiędzy Królestwem Polskim a Rosją. Umożliwiło to zwłaszcza dynamiczny rozwój zaniedbywanej dotąd produkcji bawełnianej. Kolejne ważne daty dla rozwoju przemysłu pabianickiego to rok 1851 tj. zniesienie barier celnych Królestwa z Rosją, co umożliwiło otwarcie ogromnych rynków zbytu dla wyrobów

Kościół ewangelicki św. Piotra i Pawłabawełnianych, oraz rok 1864, czyli uwłaszczenie chłopów, co spowodowało stały dopływ taniej siły roboczej. Największym zakładem przemysłowym Pabianic tego okresu była firma włókiennicza Kruche-Ender, która w 1913 r. była czwartym zakładem tego typu w kraju. Liczba ludności Pabianic rosła nieustannie i w ciągu II poł. XIX w. wzrosła ponad ośmiokrotnie. U progu I wojny światowej w 1914 r. miasto zamieszkiwało już 48 000 mieszkańców. Pabianice stały się jednym z większych przemysłowych miast w Królestwie (szóste miejsce pod względem liczby zatrudnionych robotników).

Miasto trzech nacji – Niemcy
W Pabianicach oprócz żywiołu polskiego od końca XVIII w. zaczęli się pojawiać również osadnicy niemieccy i żydowscy. Przybysze z Niemiec osiedlali się głównie na Nowym Mieście i byli to z reguły specjaliści branży włókienniczej (tkacze, prządkowie, farbiarze). Dała się jednak zauważyć pewna specyfika – w przeciwieństwie do inny ośrodków zagłębia włókienniczego do Pabianic tłumnie przyjeżdżali oprócz luteran z Prus i zaboru pruskiego, czy Saksonii również niemieccy katolicy z Bawarii, Austrii, czy ze Śląska.

Fabryka włókiennicza R. Kindlera w końcu XIX w.W 1848 r. odsetek protestantów (głównie Niemców) w mieście osiągnął największy pułap 34%, następnie w związku z napływem ze wsi do przemysłu ludności polskiej stan ten sukcesywnie malał (spadł do 10% w 1914 r.). Zmiany w proporcjach ludnościowych dokonywały się też na skutek szybkiej polonizacji części przybyszów (np. rodzina św. Maksymiliana Kolbego). Spory procent mieszkańców miasteczka stanowili również wyznawcy innych kościołów reformowanych zwłaszcza kalwini (ich główny zbór znajdował się w pobliskim Zelowie) i bracia morawscy (członkami tego kościoła byli założyciele zakładów przemysłowych – Rudolf Kindler oraz Beniamin Krusche). Msze Święte dla miejscowych luteran początkowo odprawiane były na

Tkalnia Kruschego-Endera w Pabianicachlatach 1827-1831 pabianickim zamku. Dopiero później przy Nowym Rynku wybudowano nowy ewangelicki kościół (rozbudowany w latach 1875-1876).

Miasto trzech nacji – Żydzi
Trzecim narodem (po Polakach i Niemcach) obecnym w historii miasta byli Żydzi. Pabianice, jako miasteczko należące do kapituły krakowskiej, posiadało przywilej zakazujący osiedlania się starozakonnych w granicach miasta. Stan ten zaczął ulegać zmianie w XIX w. w związku z uprzemysłowieniem miasta, choć formalnie dopiero w 1862 r. zezwolono Żydom zamieszkać w Pabianicach. Pomimo tego osadnictwo w latach trzydziestych XIX w. było już tak liczne, że w 1836 r. zdecydowano się na założenie gminy wyznaniowej żydowskiej. Od 1847 r. Żydzi posiadali już własną bożnicę zlokalizowaną na Starym Mieście.

Nie istniejąca już synagoga w Pabianicach Została zniszczona przez hitlerowców podczas II wojny światowej). Żydzi stanowiący w 1849 r. 15% procent mieszkańców Pabianic, a w 1939 r. – 18%, podobnie jak w innych regionach kraju zajmowali się głównie handlem, rzemiosłami i finansami. Nie brakowało też bogatych rodzin przemysłowców, które z powodzeniem konkurowały z chrześcijanami (np. Baruchowie, Poznańscy, Lewiccy).

II wojna światowa

Wybuch II wojny światowej w sposób tragiczny wpłynął na losy mieszkającej w Pabianicach ludności żydowskiej. Zawieruchy wojennej nie przeżył prawie nikt. Hitlerowcy po wkroczeniu do miasta pozbawili Żydów wszelkich praw i ograbili z majątku. Na początku 1940 r. w Pabianicach na Starym Mieście utworzono getto dla Żydów, gdzie w tragicznych warunkach stłoczono starozakonnych z miasta i okolic. Większość mieszkańców getta, jeśli nie zmarła z głodu i epidemii, została zamordowana w obozie zagłady Chełmnie nad Nerem). Nielicznych przetransportowano do morderczego obozu pracy zlokalizowanego przy ulicy Warszawskiej 127 i getta łódzkiego. Obecnie jedyną pozostałością po ludności żydowskiej są macewy na cmentarzu na zachodnich rubieżach miasta.

Pabianice w zamierzeniach niemieckich, jako miasto wcielone do III Rzeszy (znalazło się w tzw. Kraju Warty), miało zostać zgermanizowane w pierwszej kolejności. Przemianowano ulice i place Pabianic, zamknięto wszystkie polskie szkoły i instytucje, planując w dalszej kolejności wysiedlenie całej polskiej ludności na wschód. Na razie władze okupacyjne wysiedliły Polaków z lepszych domów w centrum miasta i narzuciły dyskryminujące ich przepisy. Planowano gruntowną przebudowę miasta by odpowiadało standardom "rasy panów". W 1941 r. rozpoczęto budowę nowej dzielnicy mieszkaniowej przeznaczonej dla niemieckich kolonistów, której nadano nazwę "Neue Heimat" ("Nowa Ojczyzna"). Projektu tego do końca wojny nie udało się jednak Niemcom zrealizować.

Czasy obecne

Pabianiccy Żydzi zostali wymordowani w okresie Holocaustu, nieliczni ocaleni po wojnie wyemigrowali do Izraela. Niemcy, którzy nie uciekli w 1945 r. przed Armią Czerwoną, musieli kilka lat później przymusowo opuścić swe domy i wrócić do starej ojczyzny. W zbudowanych dla nich blokach mieszkają dziś Polacy. Przejęte przez państwo wielkie fabryki, po wojnie znacznie rozbudowywano, powstawały też nowe, produkcja szła pełną parą. W zachodniej oraz południowej części miasta wyrosły nowe, ogromne betonowe blokowiska – Piaski i Bugaj. Obecne Pabianice to miasto spore, prawie 80-tysięczne, rozległe, choć rozciągnięte głównie wzdłuż jednej drogi, w znacznym stopniu uprzemysłowione, mimo upadku największych fabryk, i niemal w 100% zamieszkane przez Polaków wyznania rzymskokatolickiego. O dawnym trójnarodowym charakterze tego miasta świadczą tylko zachowane tu i ówdzie ciekawe zabytki.

Przemysł
Okres nowego rozwoju gospodarczego po 1989 r. w znacznym stopniu zmienił strukturę własnościową zakładów przemysłowych w Pabianicach. Tereny produkcyjne po nacjonalizacji przemysłu w Polsce po II wojnie światowej, stały się własnością skarbu państwa lub spółdzielni zajmujących się produkcją. Obecnie jednak zdecydowana większość przedsiębiorstw produkcyjnych w Pabianicach należy do prywatnych inwestorów.

Zmiany ustroju polityczno-gospodarczego nie wpłynęły jednak na lokalizację terenów przemysłowych w Pabianicach. W 2003 r. nieomal cała działalność produkcyjna odbywała się nadal na obszarach powstałych, zorganizowanych i zagospodarowanych w poprzednich okresach kształtowania przemysłu w mieście. W dalszym ciągu kumulują się one w trzech głównych strefach:

stara dzielnica przemysłowa
nowa dzielnica przemysłowa
obszary przy linii kolejowej
Przejście z gospodarki centralnie planowanej na gospodarkę wolnorynkową spowodowało, że wiele zakładów przemysłowych w Pabianicach podupadło a liczne przedsiębiorstwa zlikwidowano.

Kryzys zakładów przemysłowych w Pabianicach potwierdza malejąca powierzchnia zajmowana przez tereny przemysłowe, które pod koniec lat 80. XX w. obejmowały obszar 158 ha. W 2003 r. powierzchnia terenów produkcyjnych zmalała już do 136 ha. Mimo malejącego odsetka obszarów zajmowanych przez tą formę użytkowania, tereny przemysłowe nadal odgrywają dużą rolę w organizacji przestrzeni miejskiej Pabianic. Spowodowane jest to urozmaiconą strukturą gałęziową pabianickiego przemysłu.

Mimo upadku wielu zakładów przemysłowych, obecnie nadal zarysowana jest w mieście dominacja przemysłu lekkiego. Jednak ważne miejsce w strukturze gałęziowej zajmują: przemysł chemiczny, spożywczy oraz elektromaszynowy. Taka różnorodność gałęziowa spowodowała, że przemysł pabianicki nie popadł w stan głębokiego kryzysu.

Bardzo radykalne zmiany zaszły również w strukturze wielkościowej zakładów przemysłowych w Pabianicach. W 1989 r. w mieście funkcjonowało ok. 180 państwowych i spółdzielczych zakładów przemysłowych, w których pracowało około 30 tys. osób.

W 2003 r. w Pabianicach działało około 2200 przedsiębiorstw. Podmioty te zatrudniały łącznie 12 tysięcy pracowników.

Komunikacja

Początki komunikacji miejskiej w Pabianicach sięgają 1901 r., kiedy otwarto linię tramwajową Pabianice-Łódź. Tramwaj dojeżdżał jedynie do przedmieści miasta. Linia była przedłużana w latach 1905, 1924 i 1940, aż w końcu przecinała całą główną ulicę miasta. W 1968 przedłużono jeszcze linię tramwajową do odcinka Wiejska i wybudowano nową skrętnię Duży Skręt.

Do 1972 ponad 20-kilometrowa linia tramwajowa, która zaczynała się w Zgierzu, przejeżdżała przez Łódź i kończyła się na Dużym Skręcie w Pabianicach była jedynym środkiem komunikacji miejskiej. 1 maja 1972 MPK Łódź wybudowała pierwsze przystanki i wprowadzono w ruch autobusy miejskie, krążące na razie po liniach 1 i 2, obejmujących wszystkie nowe dzielnice; wciąż rozrastające się miasto potrzebowało autobusów, bo tramwaj już nie wystarczał. W szybkim tempie powstawały kolejne linie autobusowe, po których kursowały Ikarusy 260.

W 1992 pabianickie linie autobusowe i tramwajowe obsługiwane przez MPK Łódź przejęła nowa firma MZK Pabianice, która wprowadziła swoje bilety, wymieniła autobusy na nowocześniejsze Jelcze (do dziś jeżdżą tylko 4 Ikarusy i 29 Jelczy). Autobusy zmieniły swój kolor z czerwono-białego na niebiesko-żółty (kolor flagi Pabianic). Tramwaje jednak w 2004 znów trafiły w ręce MPK Łódź. W 2005 MZK Pabianice stał się "spółką prawa handlowego".

Zobacz też: Pabianice (stacja kolejowa)

Edukacja
Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Pabianicach
Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia
Gimnazjum nr 1 w Pabianicach im. Jana Pawła II (będę do niego chodzić od września)
Gimnazjum nr 2 w Pabianicach im. Armii Krajowej
Gimnazjum nr 3 w Pabianicach im. T. Kościuszki
Prywatne Gimnazjum im. św. Wincentego A'Paulo
Szkoła Podstawowa nr 1
Szkoła Podstawowa nr 2
Szkoła Podstawowa nr 3
Szkoła Podstawowa nr 4 (specjalna) – {nieaktualne}
Zespół Szkół Specjalnych nr 5 Dzieje szkoły specjalnej w Pabianicach
Szkoła Podstawowa nr 5
Szkoła Podstawowa nr 8
Szkoła Podstawowa nr 9
Szkoła Podstawowa nr 13 im. Stefanii Sempołowskiej
Szkoła Podstawowa nr 14 (stara podstawówka)
Szkoła Podstawowa nr 17
Zespół Szkół nr 1 im. Jana Kilińskiego
Zespół Szkół nr 2 im. prof. Janusza Groszkowskiego
Zespół Szkół nr 3 im. Legionistów m.Pabianic
I Liceum Ogólnokształcące im. Jędrzeja Śniadeckiego
II Liceum Ogólnokształcące im. Królowej Jadwigi
Prywatne Liceum Ogólnokształcące im. św. Wincentego A'Paulo

Media lokalne
Prasa:
Życie Pabianic – tygodnik, ukazujący się w każdy wtorek, koszt: 2,20 zł
Puls Pabianic – bezpłatny tygodnik, ukazujący się w każdy poniedziałek
Nowe Życie Pabianic – pismo, ukazujące się w każdy wtorek i piątek, koszt: 2,20 zł
Bliżej Ciebie – tygodnik, ukazujące się w każdą sobotę jako dodatek do Expressu Ilustrowanego
Pabianicki Tygodnik Reklamowy – bezpłatny tygodnik z ogłoszeniami reklamowymi
Telewizja:
Pro MOK – lokalna telewizja Miejskiego Ośrodka Kultury

Sport
Koszykówka:

PZU Polfa Pabianice (1989, 1990, 1991, 1992 mistrzostwo Polski w koszykówce kobiet);
Piłka nożna:

MRKS Włókniarz Pabianice (IV liga).

Znani pabianiczanie
Bohdan Bejze – katolicki biskup pomocniczy łódzki
Anita Błochowiak – posłanka na Sejm
Henryk Debich – dyrygent
Karol Ender – wielki przemysłowiec pabianicki
Paweł Janas – były trener reprezentacji Polski w piłce nożnej
Rudolf Kindler – wielki przemysłowiec pabianicki
Maksymilian Kolbe – uczył się i wychowywał w Pabianicach, w kościele św. Mateusza objawiła mu się Matka Boska
Bogumił i Beniamin Krusche – wielcy przemysłowcy pabianiccy
Zbigniew Libera – plastyk
Sławomir Łuczyński – satyryk
Karol Nicze – pianista
Piotr Nowak – były reprezentant reprezentacji Polski w piłce nożnej, jej kapitan, obecnie trener klubu DC United – obecnego mistrza USA
Kazimierz Olejnik – zastępca prokuratora generalnego
Zenon Porzucek – satyryk
Janusz Tomaszewski – wicepremier
Jadwiga Wajsówna – olimpijka
Teresa Wojtaszek – gwiazda nowojorskiej Metropolitan Opera
Irena Zarzycka – przedwojenna królowa romansów, autorka "Dzikuski"

Honorowi obywatele miasta Pabianic
Janusz Alwasiak
Bohdan Bejze
Jan Berner
Marian Borkowski
Jan Paweł II
Lucjan Jaroszka
Jan Kaczmarek
Ryszard Kaczorowski
Jerzy Kasperski
Janusz Koziara
Henryk Langierowicz
Zygmunt Luboński
Andrzej Moszura
Ryszard Olszewski
Milena Piotrowska
Jan Szuba
Jadwiga Wajs-Marcinkiewicz
Zdzisław Wlazłowicz

To flaga i herb mojego miasta [link widoczny dla zalogowanych]
Hotel Piemont Very Happy

[link widoczny dla zalogowanych]
I dworek [link widoczny dla zalogowanych]
Najsłynniejsza ulica[link widoczny dla zalogowanych]
Stadion włókniarza [link widoczny dla zalogowanych]
I park z amfiteatrem i strzelnicą[link widoczny dla zalogowanych]

ALE I TAK NAJWIĘKSZĄ SIARĄ JEST TO ŻE U MNIE URODZIŁ SIE PAWEŁ JANAS !!! Yellow_Light_Colorz_PDT_07